Het cytologisch laboratorium doet klinisch onderzoek naar cellen. Celmateriaal wordt verkregen via puncties, uitstrijken of uit lichaamsvochten.

Ingezonden materiaal wordt op een glaasje gebracht, gekleurd en door een team van 11 cytologisch analisten gescreend op de aanwezigheid van afwijkende cellen, die kunnen wijzen op een specifieke ontsteking of tumor. Dat screenen is een kunst op zich. Ervaren analisten scannen met hun ogen systematisch het hele beeld dat ze onder de microscoop zien. Ingewikkelde preparaten worden samen met de cyto-patholoog bekeken en beoordeeld.

Een bekend voorbeeld van cytologisch onderzoek is de screening op baarmoederhalskanker, het uitstrijkje van de baarmoedermond. Aanvullend HPV diagnostiek op vervolgonderzoek van primair laaggradige cervixafwijkingen

(pap 2, pap 3a1) wordt verricht in samenwerking met het UMCG.

Andere voorbeelden van cytologisch onderzoek zijn het onderzoek van lichaamsvochten en van materiaal dat via een scopie of punctie (fine needle aspiration, FNA) wordt verkregen. Te denken valt o.a. aan urine, sputum, cystevocht, ascites en gerichte puncties uit organen.

Bij een gerichte punctie wordt vaak gebruik gemaakt van beeldvormende technieken, meestal echografie. Naast de standaard cel- en kernkleuring zijn er speciale kleuringen om o.a. celstructuren op te sporen. Ook wordt er gebruik gemaakt van immunocytologische kleuringen om specifieke celbestanddelen aan te tonen. Daarnaast wordt op verzoek aanvullend  moleculaire diagnostiek in samenwerking met het UMCG uitgevoerd.

Cytologisch analisten assisteren bij puncties op locatie, zogenaamde Rapid On Site Evaluation, ofwel ROSE. Tijdens echogeleide puncties wordt door de cytologisch analist onderzocht of het gepuncteerde materiaal voldoende is voor diagnostisch onderzoek.
Hierdoor wordt de kans op een diagnostische uitslag van het PA onderzoek vergroot. Hiermee samenhangend zal het aantal patiënten dat terug moet komen voor dit zelfde onderzoek juist afnemen.
Een kwaliteitsverbetering en voor de patiënt minder belastend.